શુ તમે જાણો છો કે ભગવાન શ્રી રામ 14 વર્ષના વનવાસ દરમિયાન કયા 17 પ્રસિદ્ધ સ્થળો પર રોકાયા હતા જાણી અહીં…

મિત્રો આમ આપણા ભારત દેશમાં ઘણા બધા ધાર્મિક સ્થળો આવેલા છે.જેને જોવા માટે લોકો દેશ વિદેશમાં થી પણ આવે છે.અહીંના મંદિર પણ અત્યંત પૌરાણિક અને ઐતિહાસિક પણ માનવામાં આવે છે.અને તેની અદભુત કથાઓ પણ છે.આપણે જો આ મંદિરોની વાત કરીએ તો અહીંના મંદિરોની મહિમા વિદેશોમાં પણ પ્રચલીત છે.જેમાં ભગવાનના મંદિર અને માતાના મંદિર જો માતાના મંદિરની વાત કરીએ તો અહીંના માતાની 52 શક્તિ પીઠો ની ચર્ચા દુનિયા ભરમાં થાય છે. વનવાસના 14 વર્ષ દરમિયાન શ્રી રામે ઘણા ઋષિઓ અને તપસ્વીઓ પાસેથી શિક્ષણ અને વિદ્યા મેળવ્યું, તપશ્ચર્યા કરી અને ભારતના આદિજાતિ, વનવાસીઓ અને ભારતીય સમાજને સંગઠિત કર્યા અને તેમને ધર્મના માર્ગ પર દોરી ગયા.તેમણે સમગ્ર ભારતને સમાન વિચારધારામાં બાંધવાનું કામ કર્યું. ઉપરાંત, તેમની શિષ્ટ જીવનને લીધે, તેઓ મરિયમદા પુરુષોત્તમ પણ બન્યા. જ્યારે ભગવાન રામને વનવાસ થયો, ત્યારે તેમણે પોતાની યાત્રા અયોધ્યાથી આરંભ કરી રામેશ્વરમ અને ત્યારબાદ શ્રીલંકા માં સમાપ્ત કરી હતી. ઇતિહાસકાર ડો. રામ અવતરે શ્રી રામ અને સીતાના જીવનની ઘટનાઓ સાથે સંકળાયેલ આવા 200 થી વધુ સ્થાનો શોધી કાઢયા છે, જ્યાં સ્મારક સ્થળ હજી પણ અસ્તિત્વમાં છે,જ્યાં શ્રી રામ અને સીતા રહ્યા હતા. સ્મારકો, ભીંતચિત્રો, ગુફાઓ વગેરેના સમયગાળાની તપાસ વૈજ્ઞાનિક પદ્ધતિઓ દ્વારા કરવામાં આવી હતી. આમાંના કેટલાક પ્રખ્યાત સ્થાનો અહીં પ્રસ્તુત છે.

તમસા નદી.તમસા નદી અયોધ્યાથી 20 કિમી દૂર છે.અહીં તેણે બોટ દ્વારા નદી પાર કરી હતી તેથી જ આ નદીને રામાયણમાં આદર મળ્યો.

શ્રીંગવરપુર તીર્થ.પ્રયાગરાજથી 20-22 કિલોમીટર દૂર તેઓ શ્રીંગવરપુર પહોંચ્યા જે નિશાદરાજ ગુહનું રાજ્ય હતું.અહીં જ ગંગાના કાંઠે શ્રીરામ બોટમેનને ગંગા પાર કરવા કહ્યું.શ્રીંગવરપુરને હાલમાં સિંગરૌર કહેવામાં આવે છે.

કુરાઇ ગામ.શ્રીરામ સૌ પ્રથમ સિંગાઉર ખાતે ગંગાને પાર કરીને કુરાઇ પહોંચ્યા જ્યાં તેમણે પ્રથમ આરામ કર્યો.શ્રીરામ કુરાઇથી ચાલ્યા ગયા પછી તેમના ભાઈ લક્ષ્મણ અને પત્ની સાથે પ્રયાગ પહોંચ્યા.પ્રયાગને લાંબા સમયથી અલ્હાબાદ કહેવામાં આવતું હતું પરંતુ હવે તેનું નામ બદલીને પ્રયાગરાજ થઈ ગયું છે.

ચિત્રકૂટ.પ્રભુ શ્રીરામ પ્રયાગ સંગમ નજીક યમુના નદીને પાર કરી અને પછી ચિત્રકૂટ પહોંચ્યા.ચિત્રકૂટ એ જગ્યા છે જ્યાં ભરત રામને રાજી કરવા માટે તેની સેના સાથે પહોંચ્યો હતો.શ્રી રામ ચિત્રકૂટમાં હતા તે જ સમયે રાજા દશરથનું મૃત્યુ શ્રી રામ વિયોગમાં પણ થયું હતું.ભારત અહીંથી રામના પગ પદુકા લે છે અને રાજા તેના પગ પદુકાને ગાદી પર બેસાડીને રાજ કરે છે.

સતના.ચિત્રકૂટ નજીક સત્ના મધ્યપ્રદેશની પાસે અત્રી ઋષિનો આશ્રમ હતો.તેમ છતાં અનુસિયાનો પતિ મહર્ષિ અત્રિ ચિત્રકૂટમાં તપોવન ખાતે રહેતો હતો શ્રી રામ સત્નામાં રામન નામના સ્થળે રહ્યા હતા જ્યાં ઋષિ અત્રી ની એક બાજુ આશ્રમ હતો.

દંડકારણ્ય.ચિત્રકૂટ છોડ્યા પછી શ્રીરામ ગાઢ જંગલમાં પહોંચ્યા.ખરેખર તે અહીં તેનું વનવાસ હતું.તે સમયે આ જંગલને દંડકારણ્ય કહેવામાં આવતું હતું.દંડકારણ્ય મધ્યપ્રદેશ છત્તીસગ અને મહારાષ્ટ્રના કેટલાક વિસ્તારોમાં સમાવિષ્ટ હતું.દંડકારણ્યમાં છત્તીસગ ઓડિશા અને આંધ્રપ્રદેશના મોટાભાગના રાજ્યો શામેલ છે.દંડકારણ્યનો વિસ્તાર ઓડિશાના મહાનડીના આ પાસથી ગોદાવરી સુધી ફેલાયેલો હતો.ભદ્રચલમ આંધ્ર પ્રદેશનું એક શહેર આ દંડકારણ્યનો એક ભાગ છે.ગોદાવરી નદીના કાંઠે આવેલું આ શહેર સીતા-રામચંદ્ર મંદિર માટે પ્રખ્યાત છે.આ મંદિર ભદ્રગિરિ પર્વત પર છે.શ્રીરામએ તેમના વનવાસ દરમિયાન આ ભદ્રગિરિ પર્વત પર થોડા દિવસો વિતાવ્યા હતા.સ્થાનિક માન્યતા અનુસાર રાવણ અને જટાયુ દંડકારણ્યના આકાશમાં લડ્યા અને જટાયુનો કેટલાક ભાગ દંડકારણ્યમાં પડ્યો.વિશ્વનું આ એકમાત્ર જટાયુ મંદિર છે.

પંચવટી નાસિક.દંડકારણ્યમાં ઋષિમુનિઓના આશ્રમોમાં રહ્યા પછી શ્રીરામ અગસ્ત્ય મુનિના આશ્રમમાં ગયા.આ આશ્રમ ગોદાવરી નદીના કાંઠે વસેલા નાસિકના પંચવટી વિસ્તારમાં છે.અહીં જ લક્ષ્મણે શૂર્પણખાનું નાક કાપી નાખ્યું હતું.રામ લક્ષ્મણે ખાર અને ભ્રષ્ટાચાર સાથે લડ્યા.ગિધરાજ જટાયુ સાથે રામની મિત્રતા પણ અહીં બની હતી.પંચવટીનું મનોહર વર્ણન વાલ્મીકિ રામાયણ અરણ્યકંદમાં જોવા મળે છે.

સર્વતીર્થ.રાવણે સીતાનું હરન કર્યું અને નાશિક ક્ષેત્રમાં શર્પણખા, મરિચા અને ખાર અને દુષણની કતલ કર્યા પછી જ જટાયુની હત્યા કરી હતી જેની યાદશક્તિ આજે પણ નાસિકથી ૫૬ કિલોમીટર દૂર ટાકેડે ગામમાં ‘સર્વતીર્થ’ નામના સ્થળે સચવાયેલી છે.જટાયુનું મૃત્યુ સર્વતીર્થ નામના સ્થળે થયું જે નાસિક જિલ્લાના ઇગતપુરી તહસીલના ટાકાડે ગામમાં હાજર છે.આ સ્થાનને સર્વાર્થિતા કહેવાતું કારણ કે અહીં જ મૃત્યુ પામેલા જટાયુએ સીતા માતા વિશે જણાવ્યું હતું.રામજીએ અહીં જટાયુનો અંતિમ સંસ્કાર કર્યા અને પિતા અને જટાયુને શ્રદ્ધાંજલિ આપી.લક્ષ્મણ રેખા આ મંદિરમાં તેમના રોકાણ દરમિયાન સીતા માતાની સુરક્ષા માટે દોરવામાં આવી હતી.

પર્ણશાળા.આ મહેલ આંધ્રપ્રદેશમાં ખમ્મમ જિલ્લાના ભદ્રચલમ ખાતે સ્થિત છે.રામાલયથી લગભગ 1 કલાક દૂર સ્થિત મહેલને પાનશાલા અથવા પાંસલા તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.આ મહેલ ગોદાવરી નદીના કાંઠે સ્થિત છે.એવું માનવામાં આવે છે કે આ તે જગ્યા છે જ્યાંથી સીતાજીની હત્યા કરવામાં આવી હતી.જોકે કેટલાક માને છે કે રાવણે આ આ વિમાન આ સ્થળે ઉતર્યું હતું. આ સ્થાન પરથી જ રાવણે સીતાને પુષ્પક વિમાનમાં સ્થાન આપ્યું, એટલે કે સીતાએ અહીં પૃથ્વી છોડી દીધી.અહીં રામ-સીતાનું પ્રાચીન મંદિર છે.

તુંગાભદ્ર.સર્વતિર્થ અને પરનાશાળા પછી શ્રીરામ-લક્ષ્મણ સીતાની શોધમાં તુંગાભદ્ર અને કાવેરી નદીઓના વિસ્તારમાં પહોંચ્યા.તે તુંગભદ્ર અને કાવેરી નદી વિસ્તારોમાં ઘણી સાઇટ્સ પર સીતાની શોધમાં ગયો.

શબરી આશ્રમ.જટાયુ અને કબંધાને મળ્યા પછી શ્રી રામ ઋષ્યમૂક પર્વત પર પહોંચ્યા.રસ્તામાં તે આજકાલ કેરળમાં આવેલી પમ્પા નદી નજીક શબરી આશ્રમની પણ મુલાકાત લીધી હતી.શબરી જાતિની ભીલાની હતી અને તેનું નામ શ્રમણ હતું.પમ્પા એ તુંગાભદ્ર નદીનું જૂનું નામ છે.હમ્પી આ નદીના કાંઠે વસેલું છે.પૌરાણિક લખાણ રામાયણ માં હમ્પીને વાંદરાના રાજ્ય કિશ્ચિન્ધાની રાજધાની તરીકે ઉલ્લેખવામાં આવ્યો છે.કેરળનું પ્રખ્યાત સબરીમાલય મંદિર આ નદીના કાંઠે આવેલું છે.

ઋષ્યમૂક પર્વત.મલય પર્વતો અને ચંદનના જંગલોને વટાવીને શ્રીરામ ઋષ્યમૂક પર્વત તરફ આગળ વધ્યા.અહીં તે હનુમાન અને સુગ્રીવને મળ્યો, સીતાના આભૂષણો જોયા અને શ્રીરામે બાલીની કતલ કરી.ઋષ્યમૂક પર્વત કિશ્મિન્ધા નજીક સ્થિત હતા વાલ્મીકિ રામાયણમાં વર્ણવેલ ચાળા પાડવા માટેની રાજધાની.ઋષ્યમૂક પર્વત અને કિશ્ચિન્ધા નગર કર્ણાટકના હમ્પી જિલ્લા બેલેરીમાં સ્થિત છે.નજીકની ટેકરીને માતંગ પર્વત માનવામાં આવે છે.આ પર્વત પર માતંગ ઋષિનો આશ્રમ હતો જે હનુમાનના ગુરુ હતા.

કોડિકરાય.હનુમાન અને સુગ્રીવને મળ્યા પછી શ્રી રામે વન સેનાની રચના કરી અને લંકા તરફ પ્રયાણ કર્યું.તમિળનાડુમાં લાંબી દરિયાકિનારો છે જેનો વિસ્તાર લગભગ 1,000 કિલોમીટર છે.કોડીરાય બીચ પૂર્વમાં બંગાળની ખાડી અને દક્ષિણમાં પાલ્ક સ્ટ્રેટથી ઘેરાયેલા વેલાંકણીની દક્ષિણમાં સ્થિત છે.અહીં શ્રીરામની સેના અટકી ગઈ અને શ્રીરામ પોતાની સૈન્ય કોડીકરાઇ ખાતે ભેગા કર્યા અને ઇરાદાપૂર્વક વિચારણા કરી.પરંતુ રામની સેનાએ તે સ્થળનો સર્વે કર્યા પછી કે અહીંથી દરિયો ઓળંગી શકાતો નથી અને આ સ્થાન પુલ બનાવવા માટે પણ યોગ્ય નથી ત્યારબાદ રામની સેના રામેશ્વરમ તરફ કૂચ કરી.

રામેશ્વરમ.રામેશ્વરમ બીચ એક શાંત બીચ છે અને અહીં છીછરો પાણી તરણ અને સૂર્ય સ્નાન માટે આદર્શ છે.રામેશ્વરમ એક પ્રખ્યાત હિન્દુ તીર્થસ્થાન છે.મહાકાવ્ય રામાયણ અનુસાર ભગવાન શ્રી રામે લંકા ચઢાઈ કરતા પહેલા અહીં ભગવાન શિવની પૂજા કરી હતી.રામેશ્વરમનો શિવલિંગ એ શ્રીરામ દ્વારા સ્થાપિત લિંગમ છે.

ધનુષકોડી.ત્રણ દિવસ સંશોધન કર્યા પછી શ્રીરામને રામેશ્વરમથી સમુદ્રમાં એક જગ્યા મળી ત્યાંથી શ્રીલંકા સરળતાથી પહોંચી શકાય છે.તેણે નલ અને નીલની મદદથી આ સ્થળથી ફરીથી લંકા જવાનું નક્કી કર્યું.ધનુષકોડી ભારત દેશના તમિલનાડુ રાજ્યના પૂર્વ કાંઠે આવેલા રામેશ્વરમ આઇલેન્ડની દક્ષિણ કાંઠે આવેલું એક ગામ છે.ધનુષકોડી પમ્બનની દક્ષિણ-પૂર્વમાં સ્થિત છે. શ્રીલંકામાં તલાઇમનરથી 18 માઇલ પશ્ચિમમાં ધનુષકોડી છે.નું નામ ધનુષકોડી છે કારણ કે અહીંથી શ્રીલંકા સુધી વનરા સેના દ્વારા નલ અને નીલ દ્વારા બનાવવામાં આવેલ પુલ રામસેતુ માર્ગ ધનુષ જેવો જ આકાર ધરાવે છે.આ સમગ્ર વિસ્તારો મન્નાર મરીન ઝોન હેઠળ માનવામાં આવે છે.ધનુષકોડી એ ભારત અને શ્રીલંકાની વચ્ચે એક માત્ર પાર્થિવ સરહદ છે જ્યાં દરિયા નદી જેટલો ઉડો છે, જ્યાં કેટલાક સ્થળોએ જમીન દેખાય છે.

નુવારા ઇલિયા પર્વતમાળા.વાલ્મિકી-રામાયણ અનુસાર શ્રીલંકાની મધ્યમાં રાવણનો મહેલ હતો.નુવારા એલિયા ટેકરીઓથી આશરે 90 કિમી દૂર મધ્ય લંકાની ઊંચી ટેકરીઓની મધ્યમાં બાંદ્રાવેલા તરફ ટનલ અને ગુફાઓનો કાસ્કેડ છે.આવા ઘણા પુરાતત્ત્વીય અવશેષો અહીં જોવા મળે છે જે તેમના કાર્બન ડેટિંગથી શ્રીલંકાના નુઆરા ઇલિયા હિલ્સની આજુબાજુમાં આવેલા રાવણ ફોલ, રાવણ ગુફાઓ, અશોક વાટિકા, વિભીષણનો વિનાશક મહેલ, વગેરેની પુરાતત્વીય તપાસ, રામાયણ કાળમાં તેમના અસ્તિત્વની પુષ્ટિ કરે છે.આમ આ અમારો લેખ વાચવા બદલ આપનો આભાર.જો તમને આ લેખ ગમ્યો હોય તો શેર કરી વધુમાં વધુ લોકો સુધી પહોંચાડો અને તમારા પ્રતિભાવો કોમેન્ટમાં જણાવો.અને હા તમને લાગતું હોય કે આ વાર્તા કે લેખ ગમ્યો તો નોંધજો કે આવી જ રીતે રોજિંદા જીવનમાં ઉપયોગી હોય એવી ઘણી બધી લાગણીસભર વાર્તાઓ, સ્વાસ્થ્યવર્ધક માહિતી, ફિલ્મી ખબરો, ધાર્મિક વાતો, રસોઈ રીલેટેડ માહિતી તથા અન્ય રસપ્રદ માહિતીઓ મેળવવા માટે ગુજરાતીઓનું લોકપ્રિય અમારુ ફેસબુક પેજ લાઈક કરી જોડાઓ.